พื้นล้านนา : เก๊าก่อเมือง รุ่งเรือง และล่มสลาย

ประวัติศาสตร์ล้านนายุคดึกดำบรรพ์ถึง พ.ศ.2476

รัตนาพร เศรษฐกุล

หนังสือ พื้นล้านนา (พื้น = ประวัติศาสตร์) ฉบับนี้เป็นความพยายามของผู้เขียนที่จะรวบรวมข้อมูลทางประวัติศาสตร์ของดินแดนที่เรียกขานกันว่าอาณาจักรล้านนาเพื่อประโยชน์ในการศึกษาเรียนรู้เรื่องราวในอดีตและนำไปใช้ประโยชน์ในปัจจุบัน เพื่อให้การวิเคราะห์และตีความเหตุการณ์ในประวัติศาสตร์เป็นไปอย่างรอบด้าน ผู้เขียนได้ใช้หลักฐานทางประวัติศาสตร์ทั้งที่เป็นลายลักษณ์อักษร อันได้แก่จารึกนานาประเภท ตำนาน พงศาวดาร วรรณกรรม กฎหมาย เอกสารราชการและบันทึกนักเดินทาง ทั้งนี้ได้ศึกษาทั้งข้อมูลหลักฐานที่เป็นภาษาล้านนา ภาษาไทยและภาษาต่างประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงเปลี่ยนผ่านของประวัติศาสตร์ล้านนา ผู้เขียนได้ใช้เอกสารร่วมสมัยที่เขียนโดยชาวตะวันตกที่เข้ามาเดินทางสำรวจ รับราชการ ทำงานและพักอาศัยอยู่ในล้านนาเป็นช่วงเวลานาน เพื่อให้สามารถตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูลหลักฐานของรัฐที่มีอยู่แล้ว หรือเพิ่มเติมรายละเอียดอื่นได้ นอกจากนี้ ได้ใช้หลักฐานทางโบราณคดีเพื่อตรวจสอบข้อมูลจากตำนานพงศาวดารต่างๆ ประกอบ

การนำเสนอ พื้นล้านนา เล่มนี้ ผู้เขียนเน้นประวัติศาสตร์สังคมและวัฒนธรรมเป็นหลัก โดยศึกษาสภาพชีวิตความเป็นอยู่ของผู้คนในล้านนาว่ามีพัฒนาการมาอย่างไร มีความเปลี่ยนแปลงไปในแต่ละยุคสมัยของประวัติศาสตร์อย่างไร บทบาทของ “ไพร่น้อยหินชาติ” ของล้านนาในการสร้างสรรค์ประวัติศาสตร์บ้านเมืองของตน แต่ก็ไม่ได้ละเลยบทบาทของผู้ปกครองซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญในการกำหนดประวัติศาสตร์ การที่ผู้เขียนเป็นคนในท้องถิ่น ได้รับการเลี้ยงดูให้เติบโตภายใต้จารีตประเพณีล้านนาส่งผลต่อมุมมองทางประวัติศาสตร์และการวิเคราะห์ข้อมูลทางประวัติศาสตร์ อาจจะเป็นทั้งจุดแข็งและจุดอ่อนของหนังสือเล่มนี้ แต่ก็หวังว่าการศึกษาและฝึกฝนวิธีวิทยาทางประวัติศาสตร์จะช่วยให้การศึกษาประวัติศาสตร์ของผู้เขียนมีอคติน้อยลง และมองประวัติศาสตร์อย่างรอบด้านมากขึ้น

สารบัญ

บทที่ 1 : หลักฐานและข้อมูลประวัติศาสตร์
บทที่ 2 : ชุมชนบ้านเมืองก่อนสมัยอาณาจักรล้านนา
บทที่ 3 : อาณาจักรหริภุญไชย
บทที่ 4 : การเมืองการปกครองในยุคจารีต (พ.ศ. 1824–2101)
บทที่ 5 : อาณาจักรล้านนากับชาติมหาอำนาจและรัฐไท
บทที่ 6 : พม่าปกครอง (พ.ศ. 2101–2317)
บทที่ 7 : ฟื้นม่านและสร้างบ้านแปงเมือง
บทที่ 8 : เศรษฐกิจยุคจารีต พ.ศ. 1824–2442
บทที่ 9 : สังคมและวัฒนธรรมในยุคจารีต พ.ศ. 1824–2442
บทที่ 10 : ยุคปรับเปลี่ยน (พ.ศ. 2416–2442)
บทที่ 11 : การปฏิรูปการปกครองมณฑลพายัพ พ.ศ. 2442
บทที่ 12 : ยุคใหม่ พ.ศ. 2442–2476